Państwa skandynawskie to Szwecja, Norwegia i Dania. Do Skandynawii zaliczamy bowiem wyłącznie kraje leżące na Półwyspie Skandynawskim (Szwecję i Norwegię), a także Danię, która przez wieki była w posiadaniu Skanii, regionu leżącego obecnie w południowej Szwecji. Państwa skandynawskie mają wspólną historię, a podobieństwa między nimi widoczne są również w języku, walucie i kulturze. Przyjrzyjmy się historii Skandynawii i sprawdźmy, co łączy, a co dzieli poszczególne kraje Europy Północnej.
Co było przed Wikingami?
O prehistorii krajów skandynawskich wiadomo niewiele, gdyż ludy te preferowały tradycję ustną. Z epoki kamienia, brązu i żelaza zachowała się nieznaczna ilość narzędzi, biżuterii, ozdób i kopców. Najbardziej liczne są natomiast petroglify, czyli wyryte w skałach rysunki. Zachowało się więc niewiele pozostałości z okresu sprzed 793 roku, kiedy to wraz z atakiem na klasztor Lindisfarne rozpoczęła się epoka Wikingów. Okres ten trwał do ok. 1066-1085 roku. Około roku 1000 doszło do stopniowej chrystianizacji ludności skandynawskiej, która zaczęła upodabniać się do pozostałych krajów europejskich.
Epoka Wikingów
Wikingów nikomu nie trzeba przedstawiać, gdyż ci skandynawscy wojownicy to jedni z najpopularniejszych bohaterów kultury, którzy do dziś inspirują powieściopisarzy, reżyserów i muzyków. Samo słowo viking oznacza „wyprawę zamorską” (także łupieżczą i piracką), a przedrostek vik tłumaczy się jako „zatokę” lub „osadę portową”. Wśród poszczególnych ludów byli znani również jako Ascomanni (tak nazywali ich Niemcy), Lochlannach (Celtowie), Dene (Anglosasi) i Waregowie (Słowianie i Grecy).
Wikingowie słynęli z dalekich wypraw organizowanych w celach kupieckich, rabunkowych lub osadniczych. W epoce wikińskiej wojownicy skolonizowali liczne tereny europejskie, a także te położone na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej i Ameryce Północnej. Wojownicy dotarli między innymi do Rusi Kijowskiej, Bizancjum, Bułgarii Kamskiej i półwyspu Labrador w Kanadzie. Słynęli z niezwykłych łodzi, które do dziś można podziwiać w muzeach (np. w Muzeum Łodzi Wikingów w Oslo). Były to płaskodenne łodzie wiosłowe z prostokątnymi żaglami, a największy znany drakkar miał 45 metrów długości i 34 pary wioseł. Oprócz drakkarów w wikińskiej flocie znajdowały się też mniejsze łodzie, takie jak byrding, knara czy sneka.
Wikingowie byli nie tylko wojownikami, lecz również kupcami, którzy skandynawskie dobra (np. drewno, żelazo, skóry fok i wielorybów, futra zwierząt) wymieniali na towary takie jak srebro, odzież, pszenica, wino, sól, złoto, ceramika, jedwab i przyprawy. Lud ten parał się również handlem niewolnikami, których sprzedawano do krajów arabskich za srebro.
Za początek ery Wikingów uznaje się wspomniany już atak na klasztor Lindisfarne (793), natomiast jej końcem jest przegrana w bitwie pod Stamford Bridge (1066), gdzie zginął norweski król Harald III Srogi, zwany ostatnim wikingiem. Niektórzy historycy uważają, że wikingiem był również Mieszko I, który podbił ziemie Polan.
Unia kalmarska
W 1397 roku na szwedzkim zamku w Kalmarze doszło do zawarcia unii personalnej pomiędzy Szwecją, Danią i Norwegią. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Skandynawii, które zjednoczyło świat nordycki na 126 lat, aż do 1523 roku. Celem związku było zjednoczenie trzech królestw pod berłem jednego władcy oraz wspólne prowadzenie wojen. Pierwszym królem został Eryk Pomorski, który kierował się jednak przede wszystkim interesami Danii. Doprowadziło to między innymi do szwedzkiego powstania, którego efektem była zmiana postanowień unii personalnej. Od tego momentu w każdym kraju miała rządzić rada kierująca się własnym prawem. Król złamał jednak postanowienie ugody, przez co doszło do jego detronizacji.
Kolejnym władcą został siostrzeniec Eryka Pomorskiego, Krzysztof Bawarski, który wzmocnił stosunki między państwami unii kalmarskiej. Po jego śmierci na tronie szwedzkim i norweskim zasiadł Karol VIII, natomiast w Danii swoje rządy rozpoczął Chrystian I Oldenburg, który zdobył później Norwegię. W 1520 roku doszło do zorganizowanej przez Chrystiana II rzezi Sztokholmu, co doprowadziło do buntu Szwedów. Rok później doszło do powstania przeciwko Duńczykom, które poprowadził Gustaw Waza. W 1523 roku został on wybrany na króla Szwecji, przez co doszło do zerwania unii z Danią i Norwegią.
Niezależność Szwecji nie oznaczała jednak niezależności Norwegii, która została podporządkowana Danii na 434 lata. Stopniowo najważniejsze stanowiska państwowe w kraju zaczęli zajmować Duńczycy, przez co oba języki mocno się do siebie zbliżyły. Do zerwania unii personalnej z Danią doprowadziły dopiero wojny napoleońskie, których skutkiem było przyznanie Norwegii Szwedom w 1814 roku. 17 maja tego samego roku Norwegia uchwaliła konstytucję, choć unia personalna ze Szwedami trwała jeszcze do 1905 roku.
A jak wygląda współczesna historia Skandynawii? Najciekawsze informacje dotyczące historii i kultury krajów nordyckich znajdziesz na blogu o Skandynawii – tworzonym przez pasjonatów dla pasjonatów.