Weneckie maski

W XIII wieku Wenecjanie podbili Konstantynopol. W konsekwencji, w mieście pojawiło się sporo muzułmanek, które zgodnie  ze swoją religią zakrywają twarz chustami. Według tego podania, maski weneckie to taka europejska odpowiedź na zwyczaje świata muzułmańskiego. Czy jest to pełne wytłumaczenie, skąd w Wenecji wziął się zwyczaj noszenia masek? W rzeczywistości kwestia masek jest dużo bardziej złożona. Przeczytajcie!

Skąd zwyczaj noszenia masek w Wenecji?

Według wielu historyków, badaczy kultury i antropologów, zwyczaj noszenia masek został wprowadzony przez władze Wenecji, które chciały uspokoić nastroje społeczne w mieście. Mieszkańcy, stłoczeni licznie na niewielkim terenie (dlaczego – przeczytacie tutaj), chyba potrzebowali nieco dystansu, który miał zostać zapewniony właśnie przez noszenie masek. W pewnym momencie mieszkańcy mieli nawet przykaz zakładania maski na co dzień. Nie był to więc wynalazek słuzący tylko zabawie podczas karnawału.

Prawdopodobnie też mogło chodzić o wyrównanie głębokich podziałów społecznych: między bogatymi i biednymi. Z jednej strony biedota wenecka nie miała co jeść i była uzależniona wyłącznie od handlu (brak rolnictwa na tym terenie nie dawał szans na to, że można było “jakoś” sobie poradzić), z drugiej na co dzień ocierała się o bajecznie bogatych kupców, którzy przez długie stulecia mieli w Wenecji swoje eldorado. W masce nie można było odkryć, kto jest kto i ludzie byli spokojniejsi.

Dodatkowo, pamiętajmy, że Wenecja była miastem niezwykle bogatym, długo nie zdając sobie sprawy z potęgi gospodarczej, jaką rozwinęła. Toczyły się tutaj interesy światowej rangi, na stosunkowo niewielkim terenie. Potrzeba anonimowości w miejscu, gdzie wszyscy się znają, była niezwykle duża. Gdy w grę wchodziły wielkie pieniądze, pożądane było działanie w dyskrecji: nie wszyscy powinni wiedzieć, z kim i po co się spotykamy. Komu wystawiamy taką, a nie inną ofertę. Okazuje się, że zasada, że bogacze działają w ukryciu, sprawdza się już od zarania dziejów.

Inna sprawa to kwestia dawnego ustroju Wenecji: działali tutaj szpiedzy, inkwizytorzy. Kontrolowali społeczność, a aby mieli ku temu dobre warunki, wprowadzenie nakazu noszenia masek zdawało się obowiązkowe. Bez obaw o rozpoznanie i zemstę mogli indoktrynować mieszkańców i wyławiać zdrajców systemu.

No cóż, to tylko kolejne z wyjaśnień fenomenu weneckich masek. Tak naprawdę jednak do dziś nie wiemy do końca, skąd wzięły się maski w Wenecji.

Wiadomo jednak, że nie ma Wenecji bez masek. Mimo że żaden Wenecjanin dziś nie założy maski na co dzień, bo szybko trafiłby do telewizji, to jednak w weneckich rodzinach nadal istnieje coś takiego jak przekazywany z pokolenia na pokolenia fach: maskarz. Spacerując uliczkami Wenecji napotkamy pracownie, w których nadal wyrabia się maski.

Mimo że według wielu wierzeń, przywiezienie ze sobą maski z Wenecji sprowadza na nas pecha, to jednak wielu turystów nie może oprzeć się pokusie i kupuje przynajmniej jedno takie małe dzieło sztuki. Nic chyba nie kojarzy nam się z Wenecją tak bardzo, jak właśnie maska – bo nie ma czegoś takiego nigdzie indziej na świecie!

Oryginalna maska wenecka vs plastikowa podróbka z Chin

Warto wiedzieć, jak odróżnić wenecką maskę zaimportowaną do Włoch z chińskiej fabryki od tej wyrabianej ręcznie, w jednej z miejscowych pracowni. Po pierwsze, wiele powie nam cena. Mimo że te chińskie maski do tanich również  nie należą (od 12 euro za maskę), to jednak maski weneckie ręcznie robione zawsze kosztują minimum 75 euro. Najwięcej ładnych masek ręcznie robionych w Wenecji znajdziemy w cenie ok. 100 euro za sztukę.

Dlaczego oryginalne maski weneckie są tak drogie?

Każdą sztukę robi się przez kilka godzin. Do produkcji używane są stosunkowo drogie materiały. Dodatkowo, każda maska powstaje według oryginalnego pomysłu, a osoba, która ją tworzy, musi wykazać się nie tylko unikalnymi umiejętnościami, ale też zwyczajnie pewnym talentem. Dodatkowo, sam koszt prowadzenia biznesu w Wenecji jest zawsze wysoki. Niezależnie od tego, czy jest to budka z pizzą za 1 euro, czy prowadzenie pracowni rozprowadzającej oryginalne maski weneckie. Nie jest to produkt pierwszej potrzeby,w dodatku jego sprzedaż mocno opiera się o sezonowość. Maski sprzedają się głównie podczas karnawału.

Jak rozpoznać oryginalną wenecką maskę w sklepie?

Spokojnie  – łatwo można wyczuć, że konkretny model został wykonany ręcznie. Powie nam o tym nie tylko cena, ale też precyzja wykonania, dbałość o detale i specyficzny ślad ludzkich rąk, nadający każdemu modelowi oryginalności. Poza tym, oryginalne weneckie maski nie są sprzedawane w sklepikach z pamiątkami. Prawdziwych weneckich masek szukajcie albo w pracowniach masek, albo w sklepach, w których znajdują się tylko i wyłącznie maski. Każdy z tych sklepów ma swój unikalny styl – podobnie jak maski, które sprzedaje. Jeśli jesteście w miejscu, w którym widzicie maski podobne do tych, które poprzedniego dnia zobaczyliście już gdzieś indziej, to oznacza, że maski tutaj sprzedawane są jednak produkowane maszynowo. Tak naprawdę sklepów z ręcznie robionymi maskami, według metod przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie w obrębie rodziny, jest w Wenecji niewiele.

Z czego zrobione są oryginalne maski weneckie?

Oryginalne weneckie maski wykonane są z papier mache – cartapesta. Jest to lekki, elastyczny papier, który oddycha. Najprościej rozpoznać maskę chińską zaglądając na drugą stronę: znajdziemy tam plastik, a nie papier. Uwaga jednak: istnieją maski wykonane z tworzyw imitujących cartapesta.

Którą maskę wenecką wybrać?

1. Maska wenecka z wydłużonym nosem

Przymierzając maski weneckie szybko spostrzeżemy, że różnią się między sobą kształtem. W dawnych czasach rodzaj noszonej maski nie pozostawał bez znaczenia. Na przykład, maski z niskim czołem i wydłużonym nosem były często noszone przez licznie przybywających do miasta emigrantów zarobkowych. Wenecja przez wieki była potężnym ośrodkiem gospodarczym. Przybywali do niej ludzie ze wsi, niestety często wytykani przez Wenecjan palcami. Maski z długim nosem szybko uosabiane były z “wieśniakami”, przybyłymi do Wenecji za chlebem. Była to trochę stygmatyzująca maska. Dziś maski z wydłużonym nosem są niezwykle fantazyjne, ale kobiety – w poszukiwaniu powabnej weneckiej maski – wybierają je jednak rzadko. W przeszłości noszone tylko przez mężczyzn.

2. Wenecka maska lekarza

Jedną z najbardziej dziwacznych masek weneckich jest maska lekarza. Wydłużony dziób i klejnoty w oczach. Kto zakładał taką maskę? Otóż ten model nie był przeznaczony na karnawał. Na czubek wydłużonego nosa wkładano zioła, głównie jałowiec – to pozwalało choć trochę zabić trupi odór, roznoszący się w mieście w czasach, gdy Wenecja była opanowana przez zarazę, a trupy zalegały na wąskich uliczkach. Ułatwiało to pracę lekarzom. Dodatkowo, osłona na oczach miała uniemożliwiać dostęp krążących w powietrzu wirusów i bakterii. Na zdjęciu obok możecie zobaczyć współczesną wariację na temat dawnej maski lekarza.

Maska lekarza w dawnych czasach prawie zawsze występowała w kolorze białym. Nie mylcie wydłużonego dzioba maski lekarza z poprzednim typem maski wieśniaka, pochodzącego od postaci z komedii Dellarte.

Do maski zakładano czarną pelerynę i szeroki kapelusz. Wierzono, że w ten sposób można zapobiec rozprzestrzenianiu się np. dżumy. Wierzono, że jeśli przykry zapach gnijących ciał zostanie zabity przez zioła parujące w długim dziobie, to znaczy, że bakterie nie są już groźne.

3. Moretta, czyli jak maski weneckie wyglądały w dawnych czasach?

Weneckie maski chętnie zdobiono piórami, klejnotami, czy futrem. Istniał jednak jeden model bardzo prosty i surowy w założeniu: maska Moretta. Jest to maska bez żadnych ozdobników, ściśle zakrywająca twarz, w czarnym kolorze. Niektóre modele trzymały się tylko poprzez zaciśnięcie wypustki w zębach (mówienie w czasie noszenia takiej maski było niemożliwe). Według obecnych kanonów piękna, prawdopodobnie moglibyśmy powiedzieć, że taka maska szpeci. Dawniej jednak kanony piękna wyglądały inaczej. Wyglądało to mniej więcej tak:

Maska Moretto miała ukazywać piękno wewnętrzne kobiety. Często wykończona była welonem. Kobiety chodziły w niej na co dzień. Założenie takiej maski było konieczne, gdy kobieta chciała wejść do budynku klasztoru. Jak taka maska wygląda dziś? Przyznajcie, że jednak ta poniżej bardziej wpisuje się we współczesne kanony piękna:

Maska błazna i kocia maska wenecka

Na zdjęciu po lewej mamy przekrój masek. Są to magnesy na lodówkę, które można kupić na każdym rogu w bardziej turystycznych dzielnicach.

Na samej górze mamy columbiny: maski osłaniające jedynie oczy i nos. Nie dają pełnej anonimowości, tak jak maski niżej – zakrywające całą twarz. Były to tak zwane bauty. Neutralne, uwydatniające anonimowość. Wysklepione są tak, aby osoba, którą ją nosi, mogła swobodnie jeść i pić z kielicha. Kiedyś oczywiście utrzymane całe w bieli – bez tych brokatowych zdobień. W połączeniu z dużym kapeluszem i peleryną, były doskonałą kryjówką dla osób hulających w weneckich kasynach.

Niżej są maski przedstawiające małe kocięta. W dawnej Wenecji nosili ją młodzi mężczyźni przebierający się za kobiety oraz homoseksualiści. Często postaci z tymi maskami nosiły koszyki pełne kociąt. Wenecja to miejsce, w którym w najlepsze funkcjonowali homoseksualiści: zostali zaakceptowani, tak jak wszelkiego rodzaju rozwiązłość seksualna, która w okresie noszenia masek hulała. Podobnie też jak skrajny hazard.

Następnie są maski, które w czasie zarazy nosili lekarze. Nieco niżej są bardzo lubiane obecnie przez kobiety maski służących.

Dalej mamy ozdobne maski dla kobiet: z  pięknymi kapeluszami, z solidnym makijażem wokół oczu. Z piórkami, często zdobione futrem, z woalkami i kwiatkami.

Na samym dole widzimy maski błaznów. Odnoszą się do znanych w kulturze błaznów, braci bliźniaków króla. Maski błaznów są zawsze z pomponami i wyrażająca uśmiech. Ciekawe są też maski przypominająca głowy kotów.

Co myślicie o weneckich maskach? Czy skusicie się na zakup jednej z nich podczas swojej podróży do Wenecji? A może macie już jedną z nich?